Trong hoạt động dân sự và thương mại, hợp đồng là công cụ pháp lý thể hiện ý chí, quyền và nghĩa vụ giữa các bên. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít trường hợp các bên ký kết hợp đồng giả cách gây hậu quả nghiêm trọng. Vậy, hợp đồng giả cách là gì? Dấu hiệu nhận biết như thế nào? Cùng BHXH hiểu rõ vấn đề này sẽ giúp bạn tránh được rủi ro trong quá trình ký hợp đồng hợp tác kinh doanh.
Hợp đồng giả cách.
1. Khái niệm hợp đồng giả cách
Theo Điều 124, Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng giả cách là giao dịch dân sự được xác lập nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba hoặc cơ quan nhà nước.
Nói cách khác, hợp đồng giả cách là loại hợp đồng được lập ra không phản ánh đúng ý chí thật sự của các bên, thường để phục vụ mục đích khác như: trốn thuế, chuyển nhượng tài sản trái phép, hoặc né tránh quy định pháp luật.
Ví dụ:
- Doanh nghiệp ký hợp đồng mua bán hàng hóa với giá trị thấp hơn thực tế để giảm thuế GTGT.
- Ký hợp đồng vay tiền nhưng thực chất là hợp đồng góp vốn.
- Hai bên lập hợp đồng mua bán nhà đất nhưng thực tế là hợp đồng tặng cho.
2. Dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách và cách phòng tránh
Trong nhiều trường hợp các bên cố tình lập hợp đồng giả cách nhằm che giấu giao dịch thật, trốn thuế hoặc chuyển nhượng tài sản trái phép. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của hợp đồng giả cách không chỉ giúp doanh nghiệp, cá nhân tránh được rủi ro pháp lý mà còn đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp trong mọi giao dịch.
Dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách.
2.1. Dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách
Một số dấu hiệu thường gặp giúp nhận biết hợp đồng giả cách bao gồm:
- Nội dung và thực tế không thống nhất: Thỏa thuận trên giấy khác hoàn toàn với hành vi thực tế của các bên.
- Không có ý chí tự nguyện thực sự: Một bên chỉ ký để “hợp thức hóa” thủ tục mà không có mong muốn thực hiện nghĩa vụ thật.
- Giá trị hoặc điều khoản bất thường: Giá trị giao dịch thấp bất thường hoặc vượt xa giá trị thực tế nhằm trốn thuế, che giấu tài sản.
- Không có bằng chứng thực hiện hợp đồng: Không có hóa đơn, chứng từ thanh toán hoặc chuyển giao tài sản tương ứng.
Những dấu hiệu này là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền xác định giao dịch có phải là hợp đồng giả cách hay không.
2.3. Cách phòng tránh và xử lý hợp đồng giả cách
Để hạn chế rủi ro, doanh nghiệp và cá nhân cần:
- Xác lập hợp đồng phản ánh đúng bản chất giao dịch thực tế.
- Tham khảo ý kiến tư vấn pháp lý trước khi ký kết các giao dịch có giá trị lớn.
- Sử dụng chữ ký số và hợp đồng điện tử để minh bạch hóa giao dịch.
- Khi phát hiện hợp đồng giả cách, cần yêu cầu tòa án tuyên vô hiệu và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình theo quy định.
3. Hậu quả pháp lý của hợp đồng giả cách
Theo quy định tại Khoản 2, Điều 124, Bộ luật Dân sự 2015, khi hợp đồng giả cách bị phát hiện:
- Giao dịch giả cách không có hiệu lực pháp lý.
- Giao dịch bị che giấu (nếu có) sẽ được xem xét hiệu lực riêng biệt, nếu không vi phạm pháp luật hoặc đạo đức xã hội.
- Các bên có thể phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận; bồi thường thiệt hại nếu gây thiệt hại cho bên thứ ba.
- Trong trường hợp có hành vi trốn thuế, rửa tiền hoặc gian lận tài sản, các bên còn có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự.
Hợp đồng giả cách không chỉ làm mất đi tính trung thực của giao dịch dân sự mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý cho cả hai bên. Nắm được hợp đồng giả cách là gì và dấu hiệu nhận biết sẽ giúp cá nhân và doanh nghiệp tránh được rủi ro, bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình. Việc xây dựng giao dịch minh bạch, theo đúng quy định của pháp luật không chỉ bảo vệ uy tín doanh nghiệp mà còn góp phần tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh và bền vững.